Controlling w zarządzaniu

Historia controllingu sięga ponad 130 lat i wywodzi się z amerykańskich przedsiębiorstw, kiedy to w 1880 roku zostało utworzone stanowisko controllera, a do jego obowiązków należała kontrola nad finansami przedsiębiorstwa. W Europie controlling pojawił się w połowie latach 50. XX wieku, przede wszystkim za sprawą przedsiębiorstw niemieckich i francuskich. Do Polski trafił w 1990 roku dzięki filiom międzynarodowych korporacji.

Controlling jest to podsystem zarządzania przedsiębiorstwem, narzędzie wspierające tradycyjne funkcje zarządzania (planowanie, organizowanie, kontrolę, motywowanie). Głównym zadaniem jest organizacja i koordynacja określonych zadań w zakresie planowania i kontroli oraz gromadzenia i przetwarzania informacji. Controlling w przedsiębiorstwie pełni funkcję organizacyjno-doradcze.

Istotą controllingu jest wspieranie kadry kierowniczej wyższego szczebla poprzez:

• silną decentralizację zarządzania – nadanie uprawnień decyzyjnych kierownikom średniego i niższego szczebla oraz informowanie o wpływie ich decyzji na wynik firmy;
• wprowadzenie mechanizmów motywacyjnych wyzwalających przedsiębiorczość i odpowiedzialność zatrudnionych pracowników (powiązanie wynagrodzenia z osiągniętymi przez firmę wynikami).

Controlling jako koncepcja zarządzania ma na celu przekazanie odpowiedzialności i uprawnień na niższe szczeble w przedsiębiorstwie. Związane jest to ze strategicznym myśleniem, ustalaniem celów i rozliczaniem się z wyników na niższych poziomach, a zatem skłanianie poszczególne jednostki do dobrze pojętej rywalizacji między sobą, w trosce o dobro przedsiębiorstwa. Współodpowiedzialność pracowników za wynik ogólny przedsiębiorstwa wpływa na zwiększanie efektywności. System controllingu służy w większym stopniu na zapobieganiu, niż kontrolowaniu. Jego wspomagające zarządzanie może zwiększyć bezpieczeństwo funkcjonowania przedsiębiorstwa w trudnych warunkach wewnętrznych i zewnętrznych.

Bardzo ważny jest system informacji na temat wszystkich obszarów funkcjonalnych przedsiębiorstwa kierowany do kierowników niższych szczebli i pracowników.

Wyróżnia się dwa podstawowe typy funkcji controllingu: kryterium funkcjonalne i kryterium szczebla zarządzania. W kryterium funkcjonalności wyróżnia się controlling odnoszący się do: produkcji, personelu, marketingu, logistyki, kosztów finansowych, administracji czy ekologii. Według kryterium szczebla zarządzania dzielimy na controlling: operatywny, strategiczny. Głównym zadaniem controllingu jest realizacja funkcji strategicznych. Controlling strategiczny ma na celu zapewnienie kierownictwu przedsiębiorstwa pomocy w wyborze i realizacji długookresowych zamierzeń. Osoba realizująca controlling, czyli controller pozyskuje informacje, analizuje i ocenia je, oraz pełni również funkcje koordynatora.

Należy pamiętać, że nie ma modelu zarządzania właściwego dla każdego podmiotu gospodarczego i zależy on w dużym stopniu od wielkości przedsiębiorstwa, złożoności produktu, siły konkurencji oraz zatrudnionych w nim pracowników.