Natychmiastowe wypowiedzenie umowy o pracę – kiedy jest możliwe?

Umowa o pracę jest dokumentem wiążącym pracodawcę i pracownika, a jej wypowiedzenie zależy od długości trwania umowy lub ewentualnego porozumienia stron w tym przedmiocie.

Wypowiedzenie umowy przez pracownika ze skutkiem natychmiastowym, choć nie jest sytuacją częstą, może nastąpić w dwóch przypadkach:

• kiedy zostanie wydane orzeczenie lekarskie, które stwierdzi szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na zdrowie pracownika, a pracodawca nie przeniesie go w terminie wskazanym w orzeczeniu lekarskim do innej pracy odpowiedniej ze względu na kwalifikacje oraz stan zdrowia pracownika,
• jeśli pracodawca dopuści się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika, przy czym ważne, żeby naruszone zostały podstawowe obowiązki pracodawcy wobec pracownika, a naruszenie miało charakter ciężki.

Poprzez szkodliwy wpływ na zdrowie pracownika należy rozumieć ujęte w orzeczeniu lekarskim czynniki występujące w miejscu pracy, które zagrażają życiu lub zdrowiu pracownika. Oceny tych zagrożeń lekarz dokonuje na podstawie przekazanych przez pracodawcę danych o występowaniu szkodliwych czynników lub warunków uciążliwych, a także aktualnych wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych, które występują na danym stanowisku. Ponadto lekarz przeprowadza wizytację we wskazanym miejscu pracy i ujmuje w orzeczeniu dodatkowo swoje spostrzeżenia.

Pracodawca w takiej sytuacji może uniknąć zwolnienia się pracownika, jeśli w odpowiednim terminie przeniesie go do wykonywania innej pracy, w której nie będą występowały czynniki zagrażające życiu i zdrowiu. Termin ten jest określony w orzeczeniu lekarskim. Jeśli pracodawca nie wywiąże się ze swojego obowiązku, wtedy pracownik może rozwiązać umowę ze skutkiem natychmiastowym. Nie ma znaczenia czy nieprzeniesienie pracownika wynikało z winy pracodawcy czy też nie, ponieważ pracownicy nie mają obowiązku wykonywania pracy w warunkach szkodliwych.

Kolejną sytuacją, w której umowa może być przez pracownika natychmiastowo rozwiązana jest ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków wobec pracownika przez pracodawcę. Obowiązki pracodawcy wynikają z przepisów prawnych, w tym głównej ostoi praw pracowniczych – kodeksu pracy. Akt wymienia wśród nich m.in. obowiązek poszanowania godności i innych dóbr osobistych, równego traktowania pracowników, zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, ułatwiania pracownikom podnoszenia kwalifikacji zawodowych, wypłacania pracownikowi wynagrodzenia za pracę, obowiązek należytego organizowania pracy, zaznajamiania pracowników z zakresem ich obowiązków. Jednakże brak sprecyzowanego przez pracodawcę określenia, za jakie należy uznać naruszenia o charakterze ciężkim. Doktryna natomiast wskazuje, że naruszenia te muszą być dokonane z winy umyślnej lub być skutkiem rażącego niedbalstwa pracodawcy, i stwarzać realne zagrożenie dla interesów, zarówno majątkowych jak i niemajątkowych pracownika lub powodować w tej sferze uszczerbek.

Należy pamiętać, że jeśli dojdzie do rozwiązania umowy ze skutkiem natychmiastowym na podstawie jednej z wymienionych okoliczności, pracownikowi przysługuje prawo do odszkodowania od pracodawcy.