Arbitraż zamiast sądu

Każda relacja międzyludzka rodzi co jakiś czas niedomówienia, spory, a nawet poważne konflikty. Oprócz personalnych nieporozumień, zależność biznesowa charakteryzuje się dodatkowym – finansowym – ryzykiem. Prowadzenie przedsiębiorstwa wymaga umiejętności porozumiewania się na wielu płaszczyznach. W przypadku niektórych, zwłaszcza narastających przez lata sporów, kompetencje i zdolności menadżerskie nierzadko okazują się niewystarczające. Najczęstszym rozwiązaniem, wybieranym w takich sytuacjach przez przedsiębiorców, jest skierowanie sprawy do sądu. Wiąże się to jednak z długotrwałym i kosztownym postępowaniem, nie zawsze gwarantującym pomyślne dla pozywającego rozstrzygnięcie sprawy.

Alternatywą dla tradycyjnego postępowania sądowego jest arbitraż, określany również jako sąd polubowny. Polega on na pozasądowym, nieprocesowym rozstrzyganiu sporów w sposób pojednawczy, przez osobę lub osoby wskazane przez każdą stronę konfliktu. Jego zaletą jest szybsze i znacznie tańsze rozwiązywanie sporów oraz możliwość zachowania względnej dyskrecji i ochrony marki.

Zgodnie z podstawową zasadą arbitrażu, jaką jest przestrzeganie równości obu stron konfliktu, wszyscy oponenci wybierają skład arbitrów, miejsce i termin prowadzonej sprawy, język w jakim będzie odbywało się postępowanie oraz ustalają wszelkie szczegóły dotyczące postępowania. W przypadku braku podstawowych uzgodnień, zgodnie z ustawą, odpowiednie ustalenia czyni sąd polubowny. Strony sporu mogą skorzystać z tak zwanego arbitrażu niestałego, to jest nieposiadającego osobnej siedziby i personelu administracyjnego, który jest rozwiązywany po wydaniu orzeczenia w danej sprawie (strony same wybierają skład sądu, ilość jego członków itd.) lub ze stałego sądu polubownego, będącego instytucją orzekającą we wszystkich dziedzinach prawa cywilnego oraz prawa gospodarczego.

Arbitrem może być każda osoba fizyczna, za wyjątkiem czynnych sędziów państwowych, posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, zachowująca niezależność i bezstronność. Z uwagi na charakter rozstrzyganego sporu, powinna ona posiadać określone kwalifikacje, pozwalające na pełne zrozumienie podłoża konfliktu i profesjonalne podejście do sprawy. Jak wskazuje ustawa, ma ona prawo do wynagrodzenia za wykonanie powierzonych jej czynności oraz do zwrotu wydatków poniesionych w związku z ich wykonywaniem – koszty pracy arbitra solidarnie pokrywają strony postępowania.

Podstawą wszczęcia postępowania arbitrażowego jest umowa obu stron konfliktu, zawierająca tak zwany zapis na sąd polubowny (klauzulę arbitrażową), który może być również dokonany w toku zwykłego postępowania sądowego, w wyniku zawarcia ugody, zgodnie z którą rozstrzygnięcie sporu zostaje poddane arbitrażowi. Sąd arbitrażowy rozstrzyga sprawę zgodnie z ogólnymi zasadami prawa (w szczególnych przypadkach zgodnie z prawem właściwym dla danego stosunku) lub z zasadami prawa słuszności. Oddanie sprawy do polubownego rozstrzygnięcia wyklucza skierowanie/powrót sprawy na drogę sądownictwa państwowego. Z uwagi na to, że strony konfliktu mogą swobodnie ustalać warunki prowadzonego arbitrażu, orzeczenie wydane w wyniku jego pracy jest ostateczne (strony decydując się na taki sposób rozwiązania sporu, zgadzają się na wykonanie jego postanowienia). Po uzyskaniu klauzuli wykonalności, orzeczenie arbitrażowe traktowane jest jak ugoda lub wyrok wydany przez sąd państwowy.

Ze względu na swój charakter, postępowanie arbitrażowe może stanowić dla wielu przedsiębiorców najlepszy, a czasami jedyny, sposób rozstrzygania sporów w przedsiębiorstwie i w otaczającym je środowisku. Chcąc uniknąć długoletnich i kosztownych procesów sądowych warto skorzystać z przysługujących nam praw i możliwości.